اوپک دستخوش تصمیمات یک‌جانبه
شهرزاد سرفلاح – بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران برای شرکت در اجلاس ۱۷۶ کشورهای صادرکننده نفت موسوم به اوپک، صبح روز دوشنبه (۱۰ تیر ماه) وارد وین، پایتخت اتریش شد.
به گزارش ایران پترونت، مرد شماره یک صنعت نفت ایران در حالی خود را برای نخستین روز از این نشست سه روزه آماده می‌کرد که بر ضعف اصلی اوپک یعنی “یکجانبه‌گرایی” تاکید داشت.
زنگنه پیش از این اعلام کرده بود که با نفس “کاهش تولید” به خودی خود مشکلی ندارد _ گرچه با برداشته شدن تحریم‌ها ایران تا جایی که امکان دارد نفت خواهد فروخت _ ، بلکه به عدم یکپارچگی و یکجانبه‌گرایی این سازمان در قبال تصمیم‌هایش معترض است.
منطق سخنان وزیر نفت ایران با درنظر گرفتن این امر که عربستان و روسیه روز شنبه (۸ تیر ماه) در اوزاکای ژاپن برای تمدید توافق کاهش تولید نفت به اجماع رسیده‌اند، قابل توضیح است. اوپک دارای ۱۴ عضو است که همه باید در تصمیم‌گیری به یکسان مشارکت داشته باشند.
وزیر نفت معتقد است شرایط اوپک به طوری تضعیف شده است که تصمیمات اصلی آن به جای مقر دایمی این سازمان در وین، در پایتخت ژاپن، طی نشست دیگری، و تنها با حضور دو کشور عضو و غیر عضو رقم می‌خورد.
می‌بایست به این نکته توجه داشت که تهران پیش از این دستخوش سیاست‌های رقیب دیرینه خود در منطقه یعنی عربستان سعودی شده است و این که ریاض روابط نزدیکی با ایالات متحده دارد. مادامی که برخی از اعضا رویکردی خصمانه نسبت به بعضی دیگر از عضوها به طور مثال ایران داشته باشند، شکل‌گیری انسجام برای همکاری میان آن‌ها ممکن نیست.
گمانه‌زنی‌ها بر آن است که اوپک و متحدانش درصدد تمدید کاهش تولید، دست کم تا پایان سال جاری میلادی هستند و این در حالیست که روسیه و عربستان سعودی هر دو از سیاستی که افزایش بهای نفت را در جریان تضعیف اقتصاد جهانی هدف قرار داده است، استقبال می کنند.
جایگاه اوپک مستحکم یا متاثر؟
اوپک دیگر همچون گذشته لرزه بر اندام بازار نفت نمی اندازد اما باید گفت که هنوز قدرت تکان دادن بهای نفت را دارد. مقامات این سازمان و سایر کشورهای تولیدکننده نفت خام مانند روسیه بی شک همه بر تمدید کاهش تولید اتفاق نظر دارند تا بهای نفت را در برابر جریان تولید افسارگسیخته نفت از سوی کشورهای خارج از سازمان به ویژه از سوی ایالات متحده تقویت کنند.
تولیدکنندگان بزرگ و اصلی اوپک خود را با مشکلی جدی مو اجه می بینند. آن ها باید سقف تولید خود را کاهش داده تا بتوانند بهای نفت را در سطح قابل قبول خود نگه دارند، اما قیمت های بالا، ایالات متحده و دیگر کشورها را به تولید بیشتر ترغیب می کند.
درحالی که نمایندگان نیمی از تولید کنندگان نفت دنیا، در هتل های مجلل در پایتخت اتریش به بحث و چانه زنی می پردازند، تمام حواس بازار معطوف به نتایج این نشست خواهد بود. یک نتیجه غیرمنتظره کافیست تا موجی معنادار را در بازارهای انرژی و مالی ایجاد کند.
این نشست نیز همانند قبل میزبان ایران و مخالفان آن در منطقه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهد بود. حضور این دو با هم می تواند هم آتش بازی به همراه داشته باشد و هم به حرکت های دیپلماتیکی برای آرام شدن تنش های فلج کننده جریان تولید نفت در منطقه، بیانجامد.
چه اتفاقی خواهد افتاد؟
مقامات اوپک انتظار دارند که وزرای نفت و همچنین روسیه با تمدید سقف کاهش تولید مواقفت کنند، به این معنا که روزانه میزان ۱٫۲ میلیون بشکه معادل بیش از یک درصد از میزان مصرف جهانی، از تامین نفت بازار کاسته شود.
کشورهایی مانند عربستان سعودی و کویت برای تامین بودجه خود به درآمدهای نفتی وابسته هستند و این موضوع آن ها را بر‌آن داشته است تا کاهش فروش را به تجربه فروش نفت با قیمت های پایین ترجیح دهند. روسیه، تولیدکننده غیر عضو اوپک نسبت به تمدید کاهش سقف تولید بی میل بوده است، اما ولادیمیر پوتین ریاست جمهوری روسیه روز ۲۹ ژوئن در نشست گروه ۲۰ در اوزاکای ژاپن، اعلام کرد که روسیه نیز با سایر اعضا همراه خواهد شد.
چشم اندازی تیره برای اوپک اما تصویری روشن برای مصرف کنندگان
روند فعلی بازار نفت چالش های بزرگی پیش روی اوپک و عربستان سعودی، بزرگ ترین صادرکننده نفت، به وجود آورده است. رشد پرقدرت تقاضا برای نفت طی دو سال اخیر که قیمت نفت را سرپا نگه داشته است، در حال محو شدن است.
پیش بینی ها حاکیست با افزایش جنگ معاملاتی در دنیا، بعید نیست که رشد تقاضای جهانی برای نفت با حدود ۲۰ درصد افت، به ۱٫۱ میلیون بشکه نفت در روز کاهش یابد. در عین حال، انتظار می رود حجم تولید شیل در دنیا و سایر تولید کنندگان در ایالات متحده تا روزانه ۱٫۵ میلیون بشکه افزایش یابد.
به گفته تحلیلگران، در این نقطه اوپک با انتخابی غیرمعمول روبروست: یا سقف کاهش تولید را تمدید کند یا شاهد افت بهای نفت باشد.
از سوی دیگر، برای مصرف کنندگان، کاهش قیمت ها به معنای صرف هزینه های کم تر برای تامین سوخت است. بر اساس اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا، اخیرا بنزین در ایالات متحده به قیمت ۲ دلار و ۶۵ سنت به ازای هر بشکه فروخته شده است که این میزان نسبت به سال گذشته ۱۸ سنت کاهش داشته است.
فراتر از کنترل اوپک
عربستان سعودی یکی از اعضای اوپک است که به باز و بسته کردن مخازن نفتی خود ، بدون در نظر گرفتن تصمیمات اوپک و انتظار کشیدن برای جلسات سازمان عادت دارد. می توان گفت تصمیم گیری های اوپک کاملا تحت تاثیر رفتارهای عربستان است.
همچنین کنترل افزایش و شکوفایی تولید نفت در ایالات متحده و کاهش رشد اقتصادی جهان به دلیل جنگ تجاری که دونالد ترامپ به راه انداخته است، عمدتا از دستان اوپک خارج است.
سعودی ها ضربه می خورند
مدت هاست که اوپک به عدم یکپارچگی و تقلب در توافق های تولید زبان زد است، اما این دور از کاهش ها با سایر توافق های پیشین متفاوت است. عربستانی ها به منظور حمایت از قیمت نفت، تا کنون ۳ برابر میزان تعهد کاهش تولید خود به این توافق پایبند بوده اند. یعنی حدود ۹٫۷ میلیون بشکه نفت در روز تولید می کنند و این رقم حدود ۱ میلیون بشکه کمتر از سال های گذشته است. روسیه نیز به همین منوال در روند تمدید کاهش تولید حرکت می کند. اما باید گفت بیشترین ضربه به صعودی ها وارد شده است.
باید منتظر بود و دید که عربستان تا کجا می تواند بار سنگین این کاهش را به دوش بکشد و در این شرایط دوام بیاورد. آن ها با سرباز زدن از تولید نوسانی در سال ۲۰۱۴، اجازه دادند قیمت ها دستخوش تغییر شود و با این کار روسیه را وادار به پیوستن به تعهد کاهش تولید کردند.
اوپک اکنون به دلایلی همچون عدم ثبات سیاسی و فشارهای ناعادلانه ایالات متحده برای کاهش تولید نفت ایران و ونزوئلا _ دو عضو تاثیرگذار این سازمان_ تحت فشار است.
در حالی یکی از عمده دلایل درد و رنج اوپک از افزایش تولید نفت از سوی ایالات متحده آمریکاست، انتظار افزایش تولید از سوی سایر کشورهای خارج از سازمان مانند کانادا و برزیل هم اوضاع را وخیم تر می کند.
چه کسانی باز را تغییر می دهند؟
با وجود این که تنها یک درگیری در منطقه خلیج فارس مطمئنا موجب تحریک بازارهای نفتی می شود، اما اخیرا موج حملات به نفتکش ها و نابودی یک پهپاد جاسوسی آمریکایی در این منطقه، در مرزهای آبی ایران جهش جزئی در قیمت ها ایجاد کرده است.
نفت خام برنت در ماه آوریل سال جاری میلادی حدود ۷۵ دلار به ازای هر بشکه فروخته شده است. باید به این نکته توجه داشت که محدود کردن تولید بدین معناست که هنگامی که تقاضا در حال رشد است، نفت بیشتری به سرعت وارد بازار می شود که بر اساس اعلام گروه مانیتورینگ اداره اطلاعات انرژی آمریکا واقع در پاریس، این میزان ظرفیت اضافه ، روزانه ۳٫۲ میلیون بشکه نفت برآورد شده است.
روشن شدن چشم انداز غم انگیز اقتصاد جهانی نیز می تواند به افزایش تقاضا و حل برخی از مشکلات بیانجامد. با آتش بس ایالات متحده آمریکا و چین در جریان نشست گروه ۲۰، می توان امیدوار شد که دو کشور بتوانند به جنگ تجاری خود را پایان دهند زیرا اگر شرایط اقتصادی رو به وخامت گذارد، فشارها بر اوپک نیز بیشتر خواهد شد که در نهایت اقدام برای متعادل سازی امری بسیار دشوار و چالش برنگیز خواهد بود.
ع/۲۲
