«ایران‌پترونت» معاملات نفتی ایران در یک سال گذشته را بررسی می‌کند؛ رمزگشایی از پوشه محرمانه‌های وزیر نفت
نفت همواره بازیگر نقش اصلی صحنه سیاست بوده است، به طوری که با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ نام آن باز هم به میان آمد و رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد از آبان‌ماه همان سال از فرآیند صادرات نفت ایران جلوگیری خواهد کرد. هدف آمریکا به صفر رساندن صادرات نفت ایران بود اما شرایط بازار در آن زمان اجازه دسترسی به این هدف را به آمریکا نداد.
به گزارش خبرنگار ایران‌پترونت، آمریکا تا جایی پیش رفت که مشتریان نفتی ایران را تهدید کرد که اگر خرید نفت از ایران را ادامه دهند آنها را تحریم خواهد کرد. همچنین ذخایر استراتژیک خود را وارد بازار کرد و از برخی اعضای اوپک از جمله عربستان خواست میزان تولید خود را به حداکثر برسانند.
با این حال، اقدامات ترامپ برای تنظیم بازار پاسخگو نبود و بازار با افزایش قیمت بی‌سابقه‌ای مواجه شد. به همین دلیل دقیقاً دو روز مانده به آغاز تحریم‌های نفتی به هشت مشتری نفت ایران معافیتی شش ماهه داد و از آنها خواست تا میزان واردات نفت از ایران را طی شش ماه کاهش دهند.
پس از آن میزان تولید و صادرات نفت ایران به پوشه محرمانه‌ها رفت تا به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان این آمار و ارقام به دست آمریکا که در جنگ اقتصادی با ایران است، نرسد و با همین دلیل محکم، مقامات نفتی ایران در سکوت کامل خبری به معاملات نفتی در بازارهای جهانی ادامه دادند تا گزینه به صفر رساندن معاملات نفتی ایران، تبدیل به رویایی دست‌نیافتنی برای کاخ سفید شود.
بر اساس اطلاعاتی که از رصد نفتکش‌ها و رسانه‌های خارجی اعلام شده، چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، ترکیه، تایوان، ایتالیا و یونان هشت کشوری بودند که شامل معافیت‌های نفتی آمریکا شدند. با این وجود گفته‌های زنگنه حاکی از آن است که کشورهای اروپایی با وجود اخذ معافیت دیگر به ادامه خرید نفت از ایران ادامه ندادند.
– آخرین آمار صادرات نفت ایران به آسیا قبل از شروع تحریم‌ها
آمار رسمی و اطلاعات رهگیری نفتکش‌ها که از سوی رویترز منتشر شد، نشان داد چین، هند، ژاپن و کره جنوبی در ماه سپتامبر ۲۰۱۸ مجموعاً ۱.۱۳ میلیون بشکه در روز نفت از ایران وارد کردند که در مقایسه با سپتامبر سال ۲۰۱۷ به میزان ۴۰.۹ درصد کاهش داشت.
واردات نفت هند از ایران در سپتامبر ۲۰۱۸، ۲۷ درصد نسبت به سپتامبر سال ۲۰۱۷ رشد کرد و به ۵۲۷ هزار و ۶۰۰ بشکه در روز رسیده بود. میانگین واردات هند از ایران در فاصله ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۸، ۵۹۲ هزار و ۴۰۰ بشکه در روز بود که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷، ۲۱.۳ درصد افزایش داشت. اما واردات نفت کره جنوبی از ایران در سپتامبر ۲۰۱۸ برای نخستین بار از سپتامبر سال ۲۰۱۲ به صفر رسید.
طبق آمار رفینیتیو آیکان، واردات نفت چین از ایران در سپتامبر ۲۰۱۸ به ۴۵۸ هزار بشکه در روز رسید که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷، ۴۱.۶ درصد کاهش نشان داد. با این حال میزان واردات این کشور در فاصله ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۸ نسبت به مدت مشابه سال گذشته‌اش ۲.۴ درصد رشد داشت و به ۶۴۳ هزار و ۸۶۹ بشکه در روز رسید.
بر اساس آمار وزارت بازرگانی ژاپن، توکیو واردات نفت ایران را در سپتامبر سال ۲۰۱۸، ۳۱ درصد نسبت به سپتامبر سال ۲۰۱۷ کاهش داد و ۱۴۸ هزار و ۷۵۵ بشکه در روز نفت وارد کرد. میزان واردات ژاپن در فاصله ژانویه تا سپتامبر سال میلادی گذشته ۱۶۴ هزار و ۹۰۰ بشکه در روز بود که نسبت به سال گذشته‌اش ۰.۳ درصد کمتر بود.
میانگین مجموع واردات خریداران بزرگ آسیایی نفت ایران در فاصله ژانویه تا سپتامبر سال ۲۰۱۸ به یک میلیون و ۶۱۴ هزار و ۳۶۳ بشکه در روز رسیده بود که در مقایسه با سال ۲۰۱۷، ۵.۴ درصد کاهش نشان داد.
– بزرگترین مشتری نفتی ایران چقدر نفت از ایران خرید؟
چین که عنوان بزرگترین مشتری نفت ایران را یدک می‌کشد، کشور دیگری بود که موفق شد مهر معافیت آمریکا را در زیر قراردادهای نفتی خود با ایران کسب کند. پس از اخذ معافیت چین از ایران، رویترز به نقل از یک منبع آگاه گزارش کرد دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا به چین اجازه می‌دهد در مدت ۱۸۰ روز، ۳۶۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کند.
طبق آمار اداره کل گمرک چین، واردات نفت چین از ایران در فاصله ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۸ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴.۱ درصد رشد کرد و به ۲۳.۵۲ میلیون تن یا معادل ۶۳۱ هزار و ۵۵۶ بشکه در روز رسید که ایران را در جایگاه پنجمین صادرکننده بزرگ به چین قرار داد.
آمار واردات ماهانه از ایران به چین در ژوئیه ۲۰۱۸ به رکورد ۷۸۰ هزار و ۴۷۳ بشکه در روز رسید اما در اوت به ۷۷۵ هزار و ۸۵۲ بشکه در روز و در سپتامبر به ۵۲۰ هزار و ۶۳۰ بشکه در روز کاهش پیدا کرد. آمار پلاتس نشان می‌دهد حجم خرید نفت چین از ایران در اکتبر حدود ۵۹۹ هزار بشکه در روز و در نوامبر ۶۴۶ هزار بشکه در روز بوده است.
بخش نسبتاً بزرگی از نفت ایران در اکتبر و نوامبر به شمال شرقی چین رسید که گویا برای ذخیره‌سازی نفت ایران در این منطقه بود. در آن زمان پکن هیچ شفافیتی درباره امکان دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا نداشت.
حدود ۶۸ درصد یا ۴۰۷ هزار بشکه در روز نفتی که چین در اکتبر از ایران وارد کرد، به استان لیااونینگ رفت. این حجم در نوامبر به ۲۰۸ هزار بشکه در روز کاهش یافت اما بالاتر از میانگین ۳۴ هزار بشکه در روز بود که در فاصله ژانویه تا سپتامبر ثبت شده بود.
واردات نفت چین از ایران در نوامبر به حدود ۳۹۰ هزار بشکه در روز رسید که بالاتر از حدود ۲۴۷ هزار بشکه در روز در اکتبر بود.
آمار اداره کل گمرک چین نشان داد که واردات نفت این کشور از ایران در فوریه ۷.۴ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۱۸ رشد کرده است. واردات نفت چین از ایران در فوریه سال ۲۰۱۹ به ۵۱۲ هزار بشکه در روز رسید که در مقایسه با ۴۷۶ هزار بشکه در روز در فوریه سال ۲۰۱۸، رشد ۷.۴ درصدی را نشان داد. همچنین واردات فوریه در مقایسه با ۳۷۹ هزار بشکه در روز واردات ژانویه، ۳۵.۲ درصد رشد داشت.
– کره جنوبی، از توقف واردات تا افزایش ۱.۲ درصدی
کره جنوبی که یکی از متحدان آمریکا و یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران در آسیا است، بعد از اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران از واشنگتن درخواست کرده بود در اعطای معافیت از تحریم‌های نفتی، نرمش حداکثری به خرج دهد. کره جنوبی که پنجمین خریدار بزرگ نفت جهان است، عمدتاً نفت فوق سبک ایران را خریداری می‌کند. در نهایت نام کره جنوبی در لیست هشت کشوری بود که موفق به اخذ معافیت از آمریکا شدند.
این کشور که واردات نفت از ایران را قبل از اخذ معافیت به صفر رسانده بود، خرید نفت از ایران را مجدداً از سر گرفت اما تا مدت‌ها حاضر نشد درباره حجم خرید خود از ایران توضیح دهد. منابع آگاه این کشور اظهار کردند کره جنوبی تحت معافیت از تحریم‌های آمریکا می‌تواند چهار تا شش میلیون بشکه در ماه نفت ایران که عمدتاً میعانات خواهد بود وارد کند.
در نهایت کره جنوبی واردات نفت ایران را در ژانویه ۲۰۱۹ پس از چهار ماه وقفه از سر گرفت، اما آمار گمرکی نشان داد واردات این کشور ۷۶ درصد نسبت به ژانویه سال ۲۰۱۸ کاهش داشت. آمار گمرکی کره جنوبی نشان داد: این کشور که ۲۲۷ هزار و ۹۴۱ تن یا معادل ۵۳ هزار و ۶۷۶ بشکه در روز نفت ایران را در ژانویه وارد کرد که در مقایسه با ۹۵۰ هزار و ۱۳ تن در ژانویه سال ۲۰۱۸، به میزان ۷۶ درصد کاهش داشت. واردات نفت کره جنوبی از ایران در فوریه ۲۰۱۹ نسبت به مدت مشابه سال میلادی گذشته ۱۲.۵ درصد کاهش داشت اما در مقایسه با ژانویه، چهار برابر شد. همچنین این کشور در فوریه ۹۸۳ هزار و ۴۹۷ تن یا معادل ۲۵۶ هزار و ۴۱۲ بشکه در روز نفت ایران را در مقایسه با ۱.۱۲ میلیون تن در فوریه سال ۲۰۱۸ وارد کرد که کاهش ۱۲.۵ درصدی واردات این کشور بر مبنای سالانه را نشان می‌دهد. از سوی دیگر واردات فوریه در مقایسه با ۲۲۷ هزار و ۹۴۱ تن واردات ژانویه، بیش از چهار برابر افزایش داشت.
بنا بر آمار گمرکی کره جنوبی، این کشور در دو ماه نخست سال میلادی جاری ۱.۲۱ میلیون تن یا معادل ۱۴۹ هزار و ۸۹۰ بشکه در روز نفت ایران را خریداری کرد که ۴۱.۶ درصد در مقایسه با ۲.۰۷ میلیون تن در مدت مشابه سال ۲۰۱۸ کاهش داشت.
کره جنوبی در مارس ۱.۲ میلیون تن یا معادل ۲۸۴ هزار و ۶۳۹ بشکه در روز نفت خام از ایران وارد کرد که در مقایسه با ۱.۳۷ میلیون تن واردات این کشور در مارس سال گذشته، ۱۲ درصد کاهش یافت.
واردات این کشور در مارس ۲۳ درصد در مقایسه با فوریه افزایش داشت و نسبت به ژانویه که این کشور خریدش را بالا برد، بیش از پنج برابر افزایش نشان داد. واردات نفت کره جنوبی از ایران در سه ماهه نخست سال میلادی جاری ۲.۴ میلیون تن یا معادل ۱۹۶ هزار و ۳۰۳ بشکه در روز بود که در مقایسه با ۳.۴۵ میلیون تن در مدت مشابه سال گذشته ۲۹.۸ درصد کاهش نشان داد.
– از سرگیری واردات نفت از ایران به ژاپن بعد از ماه‌ها توقف
ژاپن از جمله کشورهایی بود که خرید نفت از ایران را برای چند ماه متوقف کرد و چهار ماه بعد از اخذ معافیت از آمریکا به واردات مجدد نفت از ایران اقدام کرد. ژاپن در نوامبر سال ۲۰۱۸ هیچ وارداتی از ایران نداشت و خرید نفت ایران را به منظور دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا به طور کامل متوقف کرده بود. شرکت کاسمو اویل ژاپن با آغاز بارگیری نفت ایران، جدیدترین پالایشگر ژاپنی شد که واردات نفت ایران را با گذشت بیش از دو ماه از دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا از سرگرفت. نفتکش Jin-Ei بارگیری محموله نفت ایران به میزان ۸۵۰ هزار بشکه را که شامل ۲۰۰ هزار بشکه نفت سبک و ۶۵۰ هزار بشکه نفت سنگین ایران است روز دوشنبه از جزیره خارک آغاز کرد.
شرکت “JXTG نیپون اویل اند انرژی” که بزرگترین پالایشگر ژاپن است، تقریباً سه ماه پس از دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا، بارگیری نفت ایران را از فوریه آغاز کرد. همینطور شرکت‌های “شوآ شل”، “فوجی اویل” و “کاسمو اویل” بارگیری نفت ایران به میزان حدود ۴.۹ میلیون بشکه را پس از چهار ماه وقفه در ژانویه آغاز کردند. به این ترتیب میانگین واردات نفت ژاپن از ایران در مدت معافیت ۱۸۰ روزه، به ۷۸ هزار بشکه در روز بالغ شد که ۴۹ درصد کمتر از ۱۵۳ هزار بشکه در فاصله مه تا اکتبر سال ۲۰۱۸ است. آمار رفینیتیو آیکان و محاسبات رویترز نشان داد ژاپن ۱۵.۳ میلیون بشکه نفت ایران معادل ۸۶ هزار و ۴۳۰ بشکه در روز را در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ تحت معافیت از تحریم‌های آمریکا وارد کرد.
– افت و خیز خرید نفت هند از ایران
هند که یک‌دهم نفت مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کند و دومین مشتری بزرگ نفت ایران است تلاش زیادی برای بسته نشدن راه نفت ایران کرد، در این راستا در دسامبر بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کرد که تقریباً حدود میزان خرید محدود شده تحت معافیت آمریکا بود.
آمار کشتیرانی که توسط رویترز رصد شد، نشان داد واردات نفت ایران در دسامبر ۲۰۱۸ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ به میزان ۴۱ درصد کاهش داشت اما در مقایسه با نوامبر که تحریم‌های آمریکا علیه ایران آغاز شد، ۹.۴ درصد رشد داشت.
واردات نفت هند از ایران در نوامبر به دلیل آغاز تحریم‌های آمریکا، ۴۱ درصد نسبت به اکتبر کاهش داشت و به پایین‌ترین میزان در یک سال اخیر رسید. ایران نیز در میان بزرگترین صادرکنندگان نفت هند در اکتبر از رتبه چهارم به رتبه ششم نزول کرد و سهم بازارش را به کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق و امارات متحده عربی واگذار کرد.
در نوامبر که تحریم‌های آمریکا علیه ایران آغاز شد، واردات نفت هند از ایران به طور میانگین ۲۷۶ هزار بشکه در روز بود، زیرا هند به دلیل ابهامات در خصوص دریافت معافیت و امکان ادامه واردات از تهران، ناچار شد خریدش را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
طبق آمار نفتکش‌ها، در دسامبر نیز ایران ششمین صادرکننده بزرگ نفت به هند بود در حالی که در دسامبر سال ۲۰۱۷ جایگاه سوم را در اختیار داشت. سهم ایران از بازار نفت هند در دسامبر سال ۲۰۱۸ به ۶.۲ درصد در مقایسه با ۱۱.۷ درصد در دسامبر سال ۲۰۱۷ رسید.
واردات نفت هند از ایران به دلیل شتاب پالایشگاه‌های هندی برای خرید نفت ایران پیش از آغاز تحریم‌های آمریکا در نوامبر گذشته و عجله آنها برای انجام خرید پیش از پایان مهلت معافیت در اوایل ماه میلادی آینده، در فاصله مارس سال ۲۰۱۸ تا مارس سال ۲۰۱۹ در مقایسه با سال مالی پیش از آن حدود پنج درصد افزایش پیدا کرد.
آمار مقدماتی از ورود نفتکش‌ها که از صنعت و منابع کشتیرانی به دست رویترز رسید، نشان می‌دهد واردات نفت هند از ایران در سال مالی ۲۰۱۹ – ۲۰۱۸ هند که ماه گذشته به پایان رسید به حدود ۴۷۹ هزار و ۵۰۰ بشکه در روز افزایش پیدا کرد، در حالی که پالایشگاه‌های هندی در سال مالی ۲۰۱۸ – ۲۰۱۷ حدود ۴۵۸ هزار بشکه نفت ایران را خریداری کرده بودند.
در آوریل و اکتبر ۲۰۱۸ پالایشگاه‌های هندی خرید بیش از حد معمولی از ایران داشتند، زیرا هیچ یک از مشتریان نفتی ایران مطمئن نبودند که پس از آغاز تحریم‌های آمریکا در اوایل نوامبر ۲۰۱۸ معافیت برای ادامه خرید از ایران دریافت خواهد کرد یا خیر.
واردات نفت ایران به هند در مارس سال ۲۰۱۹ به ۴۰۵ هزار بشکه در روز افزایش یافت که ۵۶ درصد بالاتر از فوریه سال ۲۰۱۹ بود.
– ترکیه روزانه ۵۴ هزار بشکه نفت از ایران خرید
ترکیه نیز از دیگر کشورهایی بود که واردات نفت ایران را پس از وقفه یک ماهه در نوامبر که ناشی از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه تهران بود، از سرگرفت. ترکیه تحت این معافیت می‌توانست سه میلیون تن در سال یا معادل حدود ۶۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کند.
ترکیه پیش از این که تحریم‌های آمریکا علیه ایران بازگردد، حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد می‌کرد. این کشور واردات نفت ایران را در ماه‌های پیش از بازگشت تحریم‌های آمریکا کاهش داد تا بتواند از واشنگتن معافیت بگیرد و در نوامبر وارداتش به صفر رسید.
اما منابع بازرگانی و کشتیرانی آگاه به رویترز اظهار کردند ترکیه در دسامبر دو نفتکش حامل نفت ایران معادل حدود ۵۴ هزار بشکه در روز تحویل گرفته است.
سرنوشت نامشخص نفت ایران
اکنون روزشمار پایان معافیت های نفتی آمریکا به مشتریان ایران آغاز شده است و درحالی که تحلیل ها و اخبار ضد و نقیضی درمورد تمدید یا عدم تمدید معافیت ها از سوی آمریکا به گوش میرسید، کاخ سفید در تاریخ دوم اردیبهشت ماه در بیانیه ای اطلاع داد که ایالات متحده معافیت از تحریم‌های نفتی هشت کشور را تمدید نخواهد کرد.
در قسمتی از این بیانیه آمده است: دونالد ترامپ تصمیم گرفته که معافیت‌های نفتی را که در اوایل ماه مهر منقضی می‌شود، تمدید نکند. این تصمیم برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران اتخاذ شده است که نظام جمهوری اسلامی، اصلی‌ترین منبع درآمدش را از دست دهد.
در این سوی ماجرا، مقامات کشورمان به این بیانه واکنش نشان داده اند و اعلام کرده اند این هدف آمریکا نشدنی است.
در این راستا، در دیدار روز چهارم اردیبهشت ماه خود با هزاران نفر از کارگران تاکید کردند که توطئه‌های آمریکا علیه ایران در مساله نفت راه به جایی نمی‌برد و ایران هرچقدر که بخواهد می‌تواند نفت صادر کند و تحریم‌های واشنگتن به جایی نخواهد رسید.
همچنین بیژن زنگنه، -وزیر نفت – که روز سه‌شنبه، سوم اردیبهشت‌ماه در مجلس حضور یافته بود، اعلام کرد خواب آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران تعبیر نمی‌شود. به گفته وی، وضعیت عرضه و تقاضا در بازار نفت شکننده است و بیانیه آمریکا و حامیان منطقه‌اش برای اطمینان دادن به بازار نفت و جلوگیری از قیمت نفت، نشان دهنده‌ی نگرانی آنها از بی‌ثباتی و شکنندگی بازار نفت است که این بازار بسیار غیر قابل پیش‌بینی است.
همچنین دیگر مقامات کشور از جمله محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در رابطه با این موضوع اظهار نظر کرده اند. در این راستا محمدجواد ظریف،وزیر امور خارجه کشورمان که برای شرکت در نشست مجمع عمومی برای بزرگداشت روز بین‌المللی چندجانبه گرایی و دیپلماسی برای صلح به نیویورک رفته است با بیان اینکه تحریم‌های نفتی بر زندگی مردم عادی تأثیرگذار است، یادآور شد: بنابراین، دولت هر کاری بتواند برای فروش نفت انجام می‌دهد تا به شهروندان خدمت کند.
این مقام بلند پایه کشورمان در پاسخ به این سوال که ایران از این پس به چه کسی می‌خواهد نفت بفروشد گفت: اگر به شما بگویم که دیگر نمی‌توانیم به آنها نفت بفروشیم.
ظریف تاکید کرد که عدم تمدید معافیت‌های نفتی مانع از فروش نفت ایران نخواهد شد.
ع/۲۲
