ایران‌پترونت گزارش می‌دهد؛ یک چرخه معیوب و انگشت اتهام به سمت مردم
ماراتن تولید و مصرف بنزین در کشور روز به روز جدی‌تر می‌شود و تا خیال کشور از خودکفایی در تولید بنزین آسوده می‌شود، آمار مصرف این فراورده نفتی به مرز هشدار می‌رسد. این درحالی است که ایران نام سومین دارنده گاز در جهان را یدک می‌کشد و انتظار می‌رود CNG (گاز طبیعی فشرده) به راحتی جایگزین بنزین شده و به سوخت اول کشور تبدیل شود، اما گویا قرار نیست حرکت این چرخه معیوب کند شده و یا بایستد.
به گزارش ایران‌پترونت، متوسط تولید بنزین کشور در سال ۱۳۵۷ معادل ۱۴.۴ میلیون لیتر در روز بوده که این میزان در آبان‌ماه سال ۱۳۹۷ به ۹۵ میلیون لیتر رسیده است. پالایشگاه ستاره خلیج فارس مهره اصلی افزایش تولید بنزین در کشور محسوب می‌شود.
تحقق یک آرزوی دیرینه
پالایشگاه ستاره خلیج فارس با هدف پالایش ۳۶۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولیدی کشور در جهت تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تأسیس شد. قرار شد با تکمیل کلیه فازهای این پالایشگاه (جمعاً سه فاز)، مجموعاً به میزان ۳۶ میلیون لیتر در روز بنزین و ۱۳ میلیون لیتر در روز گازوئیل تولید شود.
تولید بنزین در این پالایشگاه در اسفندماه ۱۳۹۵ آغاز شده و افتتاح رسمی فاز اول این پالایشگاه در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ و فاز دوم در تیرماه سال جاری صورت گرفت. فاز سوم این پالایشگاه نیز اواسط زمستان گذشته افتتاح و اعلام شد میزان تولید بنزین به روزانه ۱۰۵ میلیون لیتر رسیده و نه تنها واردات بنزین به کشور از مهرماه متوقف و کشور در تولید بنزین خودکفا شده، بلکه برنامه‌ریزی برای صادرات بنزین نیز در دست اقدام است.
ظرف مصرف بنزین در کشور لبریز شده است
در این سوی ماجرا اما ظرف مصرف بنزین در کشور لبریز شده و حتی در روزهای پایانی سال ۱۳۹۷ رکورد ۱۳۵ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر را ثبت کرد. این درحالی است که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در نشستی که در اواخر سال گذشته برگزار شد، گفت: پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف بنزین در سال ۹۸ با ۱۰.۲ درصد رشد به ۹۷ میلیون لیتر در روز برسد.
مسئولان نفتی بر این باورند که هرچند ایران در تولید بنزین خودکفا و واردات این فرآورده نفتی متوقف شده است، اما اگر برای روند افزایشی مصرف در کشور چاره‌ای اندیشیده نشود، در آینده نه چندان دور باز هم باید شاهد واردات بنزین به کشور باشیم.
چه کاری از دست مردم ساخته است؟
تیر مسئولان برای بهینه‌سازی مصرف سوخت همواره به سمت مردم نشانه رفته است، به طوری‌که مدام از مصرف بالای بنزین توسط مردم گلایه می‌کنند و معتقدند مردم باید قدم اول را در کنترل مصرف بنزین بردارند.
روی دیگر این سکه اما مردمی هستند که چاره‌ای جز خرید خودروهای قدیمی و پرمصرف ندارند و همین موضوع یکی از دلایلی است که میزان مصرف سوخت در بازار ایران را نسبت به کشورهای پیشرفته دو چندان می‌کند.
مصرف سوخت خودروی داخلی بسیار بالاست، خودروی داخلی با چنین سطح مصرفی، بسیار گران است و اینکه نسبت میان قیمت سوخت، قیمت خودرو و متوسط درآمد در کشور، عادلانه نیست.
از سوی دیگر بازار خودرو در کشور در انحصار چند نام و برند است و امکان خرید خودروی خارجی با مصرف کم‌تر برای بیش از ٩٠درصد شهروندان ایرانی مهیا نیست. کارشناسان بر این باورند خودروهای ساخت داخل دو تا سه برابر استانداردهای جهانی سوخت مصرف می‌کنند.
ویژگی‌های متفاوت حمل و نقل در ایران
در این راستا، محسن دلاویز، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در گفت‌وگو با ایران‌پترونت، با تاکید بر اینکه حمل و نقل در ایران ویژگی‌های متفاوتی نسبت به دنیا دارد، توضیح داد: یکی از این ویژگی‌ها پایین بودن سرانه مالکیت خودرو در کشور ولی شدت انرژی بالا است. تعداد خودرو در ایران به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۲۴۰ دستگاه است که این عدد برای کشور آمریکا ۸۳۳، برای ایتالیا ۶۹۵، برای ژاپن ۵۹۱ و برای آلمان ۵۸۹ دستگاه است. از سوی دیگر ناوگان سبک و سنگین ایران فرسوده است. تا پایان سال ۱۳۹۷ حدود ۱۹.۷ میلیون خودروی سبک در کشور موجود بود که از این تعداد مطابق با آمار اخذ شده از ناجا نزدیک به ۱.۳ میلیون دستگاه خودروی فرسوده سبک در ناوگان موجود است. نکته قابل توجه این است که در پنج سال آینده بیش از ۱.۹ میلیون خودرو به تعداد خودروهای فرسوده اضافه خواهد شد.
به گفته مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت از یک میلیون خودروی سنگین بیش از ۳۰۰ دستگاه خودرو فرسوده است.
وی با بیان اینکه بالابودن مصرف سوخت و آلایندگی خودروهای تولیدی کشور از دیگر ویژگی‌های حمل و نقل در ایران محسوب می‌شود، اظهار کرد: متوسط مصرف سوخت خودروهای تولیدی کشور در سال ۱۳۹۷ حدود ۷.۷ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر است.
دلاویز ادامه داد: پایین‌بودن خطوط ریلی در کشور از ویژگی‌های دیگر حمل و نقل در ایران است. در این راستا ایران با ۱۳ هزار کیلومتر و ۰.۹ درصد کل خطوط ریلی جهان جایگاه ۲۱ طولانی‌ترین خطوط را به خود اختصاص داده است. اگر میزان خطوط را به ازای یارانه سطح بسنجیم به ازای هر ۱۴۸ کیلومترمربع یک کیلومتر راه‌آهن دارد که از این حیث در جایگاه ۸۱ قرار خواهد گرفت.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت با تاکید بر اینکه وضعیت ناوگان موتورسیکلت و تولیدات آن در کشور نابه‌سامان است، اظهار کرد: تعداد موتورسیکلت‌های شماره‌گذاری شده تا سال ۱۳۹۶، ۱۱۲۳ میلیون دستگاه است و با توجه به سن فرسودگی ۱۰ سال و برنامه تولید پیش‌بینی می‌شود حدود ۵۰ درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده باشند.
وی در مقایسه شدت انرژی در حمل و نقل درون‌شهری، گفت: براساس مطالعات صورت گرفته در مؤسسه مطالعات و کنترل ترافیک تهران میزان شدت انرژی اتوبوس ۳.۵ برابر، تاکسی ۲۲ برابر و خودروهای شخصی ۲۶ برابر مترو است.
نقش خودروسازها در مصرف بالای بنزین
بنابراین نباید نقش کارخانه‌های خودروسازی و وزارت صنعت را در اینکه بنزین همچنان سوخت نخست کشور است نادیده گرفت. با وجود اینکه وزارت نفت بارها اعلام کرده است ظرفیت‌های لازم برای استفاده از CNG به جای بنزین وجود دارد نه خودروسازها علاقه‌ای به تولید خودرو با موتورپایه گاز سوز دارند و نه مردم اشتیاقی به گازسوز کردن موتور خودروهای خود نشان می‌دهند.
آمارها حاکی از آن است که سهم گاز در سبد انرژی کشور در حال حاضر ۱۳ درصد است درحالی که در برنامه اولیه قرار بود این سهم معادل ۷۶ درصد باشد. در حال حاضر ظرفیت جایگزینی بیش از ۴۰ میلیون لیتر بنزین با سی‌ان‌جی در خودروها وجود دارد، اما تاکنون ۲۱ میلیون مترمکعب سی ان جی جایگزین بنزین شده است.
در این راستا وزارت نفت اخیرا اعلام کرده است که برای استقبال خودروها از سوخت سی ان جی، وام ۲.۵ میلیون تومانی برای خودروهای کار در نظر گرفته شده که پیگیری این وام از طریق ورود به سامانه مربوطه و دریافت کد رهگیری صورت می‌گیرد.
با توجه به این که ۲۱ میلیون خودرو و موتورسیکلت در چرخه حمل و نقل کشور وجود دارد اگر تنها وانت بارهای موجود در چرخه حمل و نقل عمومی را گاز سوز کنیم روزانه ۱۸ میلیون لیتر بنزین در کشور صرفه جویی می‌شود. علاوه بر این ۱۷۴ هزار تریلی در کشور تردد می‌کنند که با تبدیل آنها به خودروهای گاز سوز روزانه ۲۷ میلیون لیتر گازوئیل صرفه جویی می‌شود که این عدد برابر با ۵۰ درصد گازوئیل مصرفی در کشور است.
خودروسازها درحالی برای ساخت خودروی گازسوز اقدام نمی‌کنند که به دلیل نوساناتی که در بازار ارز رخ داد واردات خودرو از جمله خودروهای هیبریدی ممنوع شده است. این درحالی است که مسئولان یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش مصرف بنزین در کشور را واردات خودروهای برقی و هیبریدی و تمام گاز سوز می‌دانند.
بنابراین نمی‌توان مقصر اصلی افزایش مصرف بنزین در کشور را وزارت نفت که وظیفه اصلی تولید و تامین بنزین را بر عهده دارد دانست. بلکه قطعات مختلف این پازل از جمله عدم تمایل خودروسازها به تولید خودروی گازسوز، ممنوعیت واردات خودروهای هیبریدی و همچنین عدم استقابل مردم از پایه گاز سوز کردن خودروهایشان و استفاده از CNG پازل پر چالش استفاده از بنزین به عنوان سوخت نخست کشور را ساخته است.
