دل‌مشغولی بازار از بازگشت بشکه‌های نفت ایران
نظام بازاریابی نفت خام ایران تهاجمی و مشتری‌مدار است
سحر سعیدیان: ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ دو سال متفاوت برای نفت بود. در سال ۲۰۲۰ با سقوط تقاضا و به دنبال آن سقوط قیمت نفت ناشی از پاندمی کرونا، طلای سیاه سال سیاه‌تری را پشت سر گذاشت، اما در ۲۰۲۱ بهای نفت بیش از ۵۰درصد رشد کرد و با افزایش تقاضا نسبت به عرضه، حجم سرریز شده ذخایر انبارهای نفت نیز فروکش کرد. در این میان نقش اوپک و همراهانش را نباید نادیده گرفت، چرا که اوپک و متحدانش در ائتلاف اوپک‌پلاس با مدیریت و رصد مداوم بازار یکی دیگر از درخشان‌ترین دوران خود را رقم زدند.
ناظران بر بازار جهانی نفت معتقدند با توجه به رشد آهسته تقاضا و ادامه روند افزایش عرضه، بازار نفت در سال جدید میلادی به توازن بیشتری دست خواهد یافت، هر چند که با گسترش سویه‌های جدید کرونا و محدودیت‌های احتمالی که از سوی برخی کشورها اعمال می‌شود، ایجاد تزلزل در روند بهبود تقاضا محتمل به نظر می‌رسد.
اوپک‌پلاس در سال ۲۰۲۲ چه استراتژی را در پیش خواهد گرفت؟ آیا اوپک و همراهانش به پیمان آوریل ۲۰۲۰ تا پایان سال جاری میلادی پایبند خواهند بود؟ احیای برجام که محدودیت‌های عرضه نفت ایران در بازار جهانی را از بین خواهد برد، چه تأثیری بر عرضه و قیمت نفت خواهد گذاشت؟ این سوالات را با فریدون برکشلی، رئیس گروه تحقیقات انرژی وین در میان گذاشته‌ایم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
– نقش اوپک و همراهانش را در تعادل‌بخشی به بازار نفت در سال گذشته میلادی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سال ۲۰۲۱ را یکی از درخشان‌ترین دوران حیات ۶۲ ساله اوپک می‌دانم. قیمت جهانی نفت پس از یک سقوط غیرقابل تصور در ۲۰۲۰ به دنبال شیوع کرونا و قرنطینه‌های طولانی و سراسری به توقف کشیده شد. در سه ماهه اول ۲۰۲۰، تقاضای جهانی نفت از رقم ۱۰۰.۰۷ میلیون بشکه در روز به کمتر از ۸۰ میلیون بشکه افتاد. قیمت نفت به شدت کاهش پیدا کرد و به زیر ۳۰ دلار در بشکه سقوط کرد. ماجرای کوشینگ را همه به یاد داریم. قیمت نفت برای نخستین بار در تاریخ به منفی ۴۰ دلار هم سقوط کرد.
اوپک بدون تعلل، ابتکار عمل را به دست گرفت. تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک که تا ۲۰۱۹ در رقابت با یکدیگر بودند، عمق و شدت بحران را درک کردند. یک اتحاد بین‌المللی موسوم به اوپک‌پلاس متشکل از ۲۳ کشور تولیدکننده و صادرکننده نفت شکل گرفت و اعضا هر یک سهمیه گرفتند. اوپک‌پلاس مجموعاً ۳.۲ میلیون بشکه در روز از تولید خود کاست. بازار به آرامی به تعادل نسبی رسید و اوپک‌پلاس هم در حقیقت به عنوان بخشی از خانواده اوپک در بازار بین‌المللی نفت شناخته و تثبیت شد. بنابراین به اعتقاد بنده و بیشتر تحلیل‌گران سال ۲۰۲۱ برای اوپک‌پلاس و بازار جهانی نفت، استثنایی بود.
– پیش‌بینی شما از عرضه و تقاضای نفت در سال جدید میلادی چیست و انتظار دارید اوپک‌پلاس در ادامه راه خود برای دستیابی به بیشترین تأثیرگذاری و موفقیت در حفظ توازن بازار چه اقداماتی انجام دهد؟ همانطور که مستحضر هستید، بیست و چهارمین نشست وزارتی اوپک‌پلاس نیز با پایبندی به تصمیم‌های پیشین برگزار و مقرر شد در فوریه ۲۰۲۲ نیز مجموع عرضه ماهانه اوپک‌پلاس ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد. آیا اوپک‌پلاس به پیمان آوریل ۲۰۲۰ در ماه‌های پس از فوریه نیز پایبند خواهد بود؟
سوال مهمی را طرح کردید. برخی تحلیل‌گران نسبت به تداوم مسیر همکاری اوپک و غیراوپک تردید دارند. در تمام سال ۲۰۲۱ رهبری اوپک با عربستان و رهبری غیراوپک، با روسیه بود. اوپک ۶ دهه با بازار جهانی نفت زندگی کرده است. در سال‌هایی سازمان اوپک، سخت‌ترین و مهم‌ترین تصمیمات جمعی خود را زمانی اتخاذ کرد و به اجرا در آورد که عملا برخی از اعضای آن در حال جنگ با یکدیگر بودند. هدف ثبات بازار بود.
امروز تولیدکنندگان غیراوپک شاید به آن درجه از پختگی از درک بازار جهانی نفت نرسیده باشند. روسیه کشوری بسیار سیاست‌محور است. برای روسیه یا برخی کشورها، اوپک‌پلاس یک ابزار سیاسی و شاید قابل معامله باشد. لذا این سوال شما مهم است. تولیدکنندگان غیراوپک تا کجای مسیر تحت هدایت اوپک و در راستای ثبات بازار جهانی نفت، همراه خواهند بود؟
شواهد و قراین کنونی و هماهنگی‌های ۲۰۲۱، پیام‌های امیدوار‌کننده‌ای را به بازار می‌فرستند. به نظر بنده هم ۲۰۲۲، اوپک‌پلاس پایدار خواهد ماند. اما در ارتباط با قیمت، یک جمله از مرحوم زکی یمانی، وزیر نفت اسبق عربستان ثبت شده است. در پیش بینی قیمت، ممکن است راستگوترین افراد به عنوان دروغگوترین معرفی شوند و بالعکس. یمانی این جمله را زمانی گفت که عراق به کویت حمله کرد و ناگهان ۵.۳ میلیون بشکه در روز، نفت خام از بازار خارج شد. یمانی در واکنش، پیش‌بینی نفت ۱۰۰ دلاری کرد، که البته در آن سالها خیلی زیاد بود. قیمت نفت از ۲۲ دلار به ۳۴ دلار در بشکه رسید و فقط برای چند روز.
پیش‌بینی قیمت دشوار است. بازار در ۲۰۲۱، تقاضا‌محور بود و حالا تقاضا و عرضه‌محور است. وقایع امروز قزاقستان را تا چند روز پیش کسی پیش‌بینی نمی‌کرد. قزاقستان ۱.۵ میلیون بشکه تولید روزانه دارد. آیا وقایع قزاقستان به سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی سرایت خواهد کرد؟ لذا پیش‌بینی قیمت نفت آسان نیست. به اعتقاد بنده ژئوپلیتیک انرژی به صحنه بازگشته است. پیش‌بینی من ۷۵ دلار برای متوسط ۳ ماهه اول ۲۰۲۲ منطقی است.
اخیرا مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در اظهاراتی اعلام کرده است که تا اسفندماه سال جاری (مارس ۲۰۲۲) تولید نفت ایران به زمان قبل از تحریم بازمی‌گردد. در این صورت انتظار می‌رود که میزان صادرات نفت ایران تا چه سقفی افزایش یابد و چه تأثیری در بازار خواهد گذاشت؟
درست می‌فرمایید. این مطلب را از ایشان خواندم. البته موضوع بازگشت ایران به بازار جهانی نفت، یکی از دل‌مشغولی‌های مهم بازار است. نفت خام ایران، تأثیر‌گذار است. تنها از بابت حجم عرض نمی‌کنم. از لحاظ کیفیت هم، نفت ایران دارای چگالی تأثیرگذاری بالایی است. لذا موضوع بازگشت احتمالی نفت ایران در چند نوبت در اوپک‌پلاس مطرح شده است. اگرچه ایران همچنان سهمیه پیش از تحریم‌ها را برای خودش حفظ کرده، اما در محاسبات نظام سهمیه‌بندی منظور نمی‌شود.
بنده به لحاظ فنی از آمادگی مخازن نفتی کشورمان اطلاع درستی ندارم. در طول ۲۰ سال گذشته، تمام وزرا و مسوولین نفتی در بدو ورود به طبقه ۱۵ ساختمان وزارت نفت، دو جمله معروف دارند: تولید ۵ میلیون و نیاز به ۱۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری. بنده وزیری را ندیده‌ام که این دو جمله را نگفته باشد. اما تولید ایران هیچ‌گاه از سطح ۴.۳۷ میلیون‌بشکه البته با دوپینگ بالاتر نرفته است.
بدیهی است که در صورت رفع تحریم‌ها، صادرات افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد. شرکت‌های ردیابی تانکرها، صادرات کنونی ایران را ۰.۹ میلیون بشکه در روز برای سه ماهه آخر ۲۰۲۱ گزارش کرده‌اند. نظام بازاریابی نفت خام ایران تهاجمی و مشتری‌مدار است.
م/۹۸
