پیگرانی هوشمند؛ متضمن افزایش ایمنی، حفظ محیط زیست و راندمان انتقال نفت
علی صدر- پیگ هوشمند و پیگرانی واژه ای است که شاید بارها به گوشتان خورده باشد ولی آیا از اهمیت این ابزار مهم در صنعت نفت ، بالأخص خطوط لوله و کاربردی که دارد آگاهی دارید ؟ پیگ های هوشمند با مجهز بودن به فناوری روز، ابزاری قدرتمند برای بررسی دقیق جداره های داخلی و خارجی خطوط لوله نفت محسوب می‌شوند که با هدف بازرسی و تعمیرات خطوط در اختیار متصدیان قرار می‌گیرند.
به گزارش ایران پترونت،یکی از بهترین و موثرترین ابزار جهت شناسایی نقاط بحرانی خوردگی خطوط لوله استفاده از تجهیزات پیگرانی هوشمنداست. روش کار پیگهای هوشمند بر اساس القای یک میدان مغناطیسی در دیواره لوله و شناسایی اغتشاش در آن میدان است که سیستم هوشمند پیگ، این اغتشاش را به عنوان مغایرات در ضخامت خرابی و عیب های مهم و متداول خطوط لوله با اطمینان بالا ثبت می کند. پیگرانی هوشمند با هدف جلوگیری از نشتی‌های ناخواسته و تعویض پوششها انجام می گیرد تا علاوه بر نگهداری از خطوط ، موجب پایداری سیستم و تجهیزات در انتقال فرآورده ها شود. به طور کلی پیگرانی هوشمند یکی از ابزارهای گرانقیمت پایش و روشی اطمینان بخش برای انتقال ایمن نفت خام و فرآورده های نفتی است بر همین اساس گفتگوئی را با مهندس محمدرضا شریفی پور ، رئیس حفاظت از خوردگی خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه تهران انجام داده ایم که نظر شما را به آن جلب می کنیم :
لطفاً به طور اجمالی بفرمائید که کار پیک در خط لوله چیست ؟
واژه پیگ به معنای خوکچه است که شکل ظاهری پیگهای اسفنجی نیز مشابه آن می باشد . به طور کلی پیگها بر اساس نوع و کاربردی که دارند به پیگهای معمولی و هوشمند تقسیم می شوند . پیگهای معمولی برای جداسازی مواد و تمیز کردن جداره داخلی لوله ها و پیگهای هوشمند با توجه به ابزارهای اتصالی برای مکان یابی ( پیگ لوکیتور) ، یافتن نشتی ( پیگ نشت یاب ) و بازرسی خط لوله ( پیگ هوشمند ) استفاده می شوند .
با توجه به ویژگی هائی که نام بردید ، چه مزایائی را می توان برای استفاده از پیگ برشمرد ؟
همانطور که اشاره شد از پیگها به منظور کارهای مختلفی استفاده می شود . پیگهای معمولی بدون برس جهت تمیز کردن و جداسازی فرآورده های نفتی مختلف که از یک خط لوله منتقل می شوند ، کاربرد دارند . پیگهای معمولی برس دار ( اسکریپر ) جهت تمیز کردن جداره لوله ها ، پیگ لوکیتور به منظور مکان یابی ، پیگ نشت یاب جهت یافتن محلهای نشتی و پیگ هوشمند به منظور بازرسی خط لوله به کار می روند .
اولویت بندی پیگرانی هوشمند از نظر شما چگونه اجرا می شود ؟
به طور کلی در صورت امکان تمامی خطوط لوله باید در پریودهای زمانی تعریف شده در هر شرکت با پیگرانی هوشمند بازرسی شوند . با این حال در صورت محدودیت امکانات و قدمت خط لوله ، آخرین تاریخ پیگرانی هوشمند و وضعیت خط لوله از نظر خوردگی و نشتی می تواند ملاک اولویت بندی قرار گیرند .
پس با این توضیحاتی که شما دادید ، پیگ های هوشمند کمک زیادی در ایجاد و تأمین بالاترین راندمان ایفا می کنند .
صد در صد همینطور است . با بازرسی دقیق توسط پیگ هوشمند تمامی معایب خط لوله از قبیل : کاهش ضخامت ، دنت ( تورفتگی ) ، رینکل ( پیچ خوردگی ) ، اشکالات سرجوش ، حالتهای ترکیبی عیبهای فوق از جمله دنتهائی که روی سرجوش قرار گرفته اند و موارد دیگر شناسائی و پس از اولویت بندی نسبت به تعویض یا ترمیم آنها اقدام می شود که این امر طول عمر خط لوله را افزایش می دهد .
با این اوصاف پیگرانی هوشمند تأثیر خیلی زیادی در روند مثبت فعالیت همکاران تعمیراتی و مهندسی خوردگی دارد ؟
بله . پیگ ها ی هوشمند قادر به جمع آوری و ارائه اطلاعاتی از وضعیت غیر قابل رویت درون لوله مدفون در خاک بوده بنحوی که محل دقیق آسیب و علت گسترش آنرا مشخص می کند . اغلب مشاهده شده که بهره برداران زمانی متوسل به پیگ رانی در خط لوله می شوند که اشکالی در خط لوله نمایان شود که باید اذعان داشت که بسیار دیر است ، در حالیکه جلوگیری بموقع از گسترش هر اشکالی( هر چند ناچیز) ، می تواند از ایجاد تخریب و حوادث بزرگ و گسترده به حدقابل ملاحظه ای بکاهد ، لذا استفاده صحیح و بموقع از پیگ مناسب ، علاوه بر اینکه از وقوع حوادث احتمالی می کاهد ، بلکه بر راندمان انتقال فرآورده از طریق خط لوله نیزتاثیر مثبت گذارده و همچنین از آلودگی محیط زیست ( در صورت وقوع حوادث و نشت فرآورده ها به طبیعت) نیز جلوگیری بعمل می آورد .
این فرآیند در بالا و پائین شدن جریان مواد و یا راندمانی که شما به آن اشاره می کنید تأثیری هم دارد ؟
صد در صد . با پیگ رانی به موقع در خط لوله و در نتیجه برطرف شدن گرفتگی محیط توسط پیگ ، مقدار جریان فرآورده بسرعت رو به افزایش می گذارد .همانطور که گفتم استفاده از پیگ مزایای زیادی دارد از جمله: ضبط اطلاعات هندسی خط لوله، نظارت بر بدنه‌ی لوله، ایجاد حائل فیزیکی بین دو سیال متفاوت و همچنین تمیزکاری لوله‌ها. خوردگی عاملی ست که به تخریب و یا فاسد شدن لوله ها در اثر واکنش با محیط پیرامون صورت می گیرد ، به همین دلیل انجام پیگ رانی هوشمند علاوه بر مشخص کردن معایب داخل خطوط ، راندمان انتقال را نیز افزایش داده و استفاده از پیگ مناسب و برنامه پیگ رانی صحیح ، به صحت و بهینه نمودن راندمان خط لوله کمک موثری نموده و موجب ارتقاء ایمنی و حفظ محیط زیست خواهد گردید و به حصول اطمینان از مناسب بودن و صحت عملیات احداث و ساخت خط لوله کمک می کند .
کاری که شما در خطوط انجام می دهید به نوع پیگها هم بستگی دارد یاخیر ؟
خب ، قطعاً این بستگی به نوع پیگ دارد . انواع پیگ را با توجه به کاربرد آن انتخاب میکنند. کاری که پیگها انجام می‌دهند تمیز کردن دیواره‌ی داخلی لوله‌ها بدون نیاز به جریان سریع٬ بوسیله‌ی دیسک‌ها و برس‌های همراه است که با توجه به کارآیی تعداد و اندازه‌ی این برس‌ها متفاوت است. علاوه بر آن ذرات اضافی که در جریان سیال مشکل ایجاد می‌کند را از بین می‌برد. پیگها با توجه به هدف پاکسازی و یا مسدود کنندگی دارای انواع مختلفی هستند٬ از جمله: پیگهای یوتیلیتی٬ پیگهای بازرسی درون خطی٬ پیگهای ژله‌ای ٬ پیگهای کره‌ای شکل٬ پیگهای ژئومتریک٬ پیگهای مندرل و فوم پیگها . علاوه بر این پیگها از نظر ظاهری نیز شامل ژله‌ای٬ بدنه فلزی٬ توپر ریختگی٬ اسفنجی٬ خاص و توپک‌ها هستند. در باور غلط همه‌ی پیگ ها را توپک می نامند اما این در حالی است که توپک خود نوعی پیگ است که درون خط لوله با استفاده از فشار سیال به حرکت در می‌آیند. این نوع از پیگ در نگهداری از خطوط لوله نقش بسزائی دارد.
آنچه که پیگ هوشمند را از دیگر ابزارها متمایز می کند چیست ؟
ابزارهایی چون : پیگ یاب و داده بردار خط لوله در کنار پیگ استفاده می‌شود و بر کاربری آن می‌افزایند. فناوری و تکنولوژی از پیگ ها دور نبوده است. پیگهای هوشمند در مسیر حرکت خود اطلاعاتی را جمع‌آوری میکنند که به روی حافظه‌ی آن ذخیره می‌شوند. قطعات این پیگ جهت جلوگیری از هر گونه آسیب در درون لوله‌ها آب بندی شده است. پیگها اطلاعاتی چون: بازدید از پیچ‌ها و شعاع‌ها٬ پروفایل خط لوله٬ تشخیص نشتی٬ ثبت دما و فشار٬ اندازه‌گیری میزان خوردگی لوله٬ اندازه گیری پیچ و خم٬ عکسبرداری و پوسیدگی خطوط لوله را به دست می‌آورد و به نظر من همین ویژگی ها برای متمایز ساختن آن کافی باشد .
استفاده شما از پیگ هوشمند از چه زمانی شروع شد ؟
از سال ۸۳ ما اقدام به پیگرانی خطوط در منطقه تهران کردیم و تاکنون ۲۴۷۳کیلومتر از خطوط انتقال نفت خام و فرآورده های نفتی با موفقیت و در چند مرحله پیگرانی صورت گرفته و نتایج آن نیز برای برنامه ریزی توسط کارشناسان تحلیل و بررسی شد. پس از اتمام پیگرانی، کارشناسان و متخصصان واحد مهندسی خوردگی محل دقیق نقاط آسیب دیده را شناسایی و در حال ترمیم آن هستند.
فکر می کنید فرآیند فعالیت شما در پروسه ی ارسال سوخت چه تأثیری دارد ؟
رسالت اصلی ما انتقال ایمن و پایدار نفت خام و فرآورده های آن تا محل مصرف است . وقتی پالایشگاه های کشور با تامین خوراک مورد نیاز بدون توقف در حال فعالیت می باشند و مردم با آرامش خاطر در هر زمان از شبانه روز ضمن مراجعه به جایگاه های عرضه سوخت، بنزین و گازوئیل مورد نیاز خود را دریافت می کنند و یا کارخانه های کشور بدون هیچ دغدغه ای سوخت مورد نیاز خود را تامین می کنند، نشان دهنده این است که همکاران صنعت نفت کشور، بخصوص شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران کار خود را به خوبی انجام می دهند . به همین دلیل حفاظت و نگه داری از لوله ها یکی از مهم ترین وظایف این شرکت به شمار می آید .
آیا با توجه به انجام وظیفه ای که اشاره کردید ، مدام باید خطوط را مورد بازرسی قرار دهید ؟
ضرورت بازرسی مدون خطوط لوله از نظر میزان خوردگی یا تغییر شرایط فیزیکی بسیار اهمیت دارد و برای مقابله با احتمال صدمه یا مسدود شدن خطوط ، اجرای برنامه های نگهداری و بازرسی منظم می‌تواند آسیب‌های ناشی از خرابی خطوط لوله را کاهش داده و موجب افزایش عمر مفید سیستم شود و همانطور که گفتم یکی از ابزارهای خیلی مهم برای انجام این بازرسی ها ، رصد کردن از طریق پیگرانی هوشمند است چرا که اجرای این مهم با هدف جلوگیری از نشتی‌های ناخواسته، افزایش عمر ، بهره‌برداری و پایداری خطوط از اولویتهای این واحد است . بنابراین، نگهد‌اشت آنها در هر شرائط یک الزام تلقی می شود.
پیگرانی در عمر لوله ها تا چه میزان اثربخش است ؟
زمانی که پیگرانی هوشمند صورت می گیرد، خوردگی های داخلی و بیرونی مشخص می شود و دقیقا اعلام می‌شود که در کدام نقطه خوردگی وجود دارد که سبب می شود ترمیم صورت بگیرد. درواقع لوله عمر دوباره پیدا می کند. قبل آن باید لوله ها رندوم چک می شد که با روش پیگرانی هوشمند میزان فرسودگی ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است . البته باید اشاره کنم که برخی از خوردگی خطوط با تعمیرات جزئی و نصب نیم لوله برطرف می‌شود، ولی برخی دیگر جهت حفظ شرایط انتقال ایمن و پایدار مورد تعویض قرار می گیرند و اجرای پیگرانی هوشمند خطوط با هدف جلوگیری از نشتی‌های ناخواسته، افزایش عمر بهره‌برداری و پایداری خطوط به همراه خواهد داشت.
پس با این وجود شما از ایمنی خطوط کاملا مطمئن هستید ؟
با توجه به اینکه خطوط ری – کن و ری- قوچک در منطقه تهران از داخل شهر عبور می کردند، از بافت پر جمعیت کشور خارج شد که ایمنی کامل داشته باشند .همچنین خطوطی مانند خط ری-مهرآباد،از جمله خطوطی هستند که در ۱۰ سال اخیر تعویض شدند و در سرویس قرار گرفتند. با توجه به نوسازی و بازسازی خطوط که در چندسال اخیر در کشور صورت گرفته، در حال حاضرخط لوله فرسوده نداریم و بدین وسیله اطمینان کامل را می دهیم که خطوط لوله انتقال نفت منطقه تهران مشکلی ندارند. هم اکنون با تلاش شبانه روزی همکاران منطقه مسیر خطوط را پایش و با روش های مختلف نصب نیم لوله، پوشش کامپوزیت، نصب وصله ، برش، تعویض لوله و … تعمیر و نگهداری میکنند و سایر خطوط انتقال فرآورده به بهترین نحو به مبادی مصرف منتقل می گردد./ شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه تهران
س/۴۱
